Nederland presenteert zich graag als klimaatleider, maar die reputatie als voortrekker en betrouwbare partner staat door het verbreken van de Glasgow-belofte op het spel, betoogt een coalitie van banken, MVO Nederland, FNV, verschillende ngo’s en privépersonen.

We moeten snel onze beloftes nakomen, zei premier Rutte tijdens zijn openingsspeech op de klimaattop in Egypte. Maar zijn regering doet het tegenovergestelde. De Glasgowverklaring ziet toe op overheidssteun, in de vorm van exportkredietverzekeringen, die bedrijven helpt met het investeren in projecten in het buitenland. Jaarlijks verzekert de overheid voor meer dan €1 mrd risicovolle, fossiele projecten als de bouw van drijvende boorplatformen en olieschepen. Deze projecten komen zonder overheidsgaranties die de investeringsrisico’s aanzienlijk verminderen in veel gevallen niet van de grond.

Nederland tekende in Glasgow vorig jaar onder publieke druk met 39 landen en instellingen een afspraak om deze steun voor fossiele energie te stoppen en te verschuiven naar hernieuwbare energie. Dit is essentieel om een kans te bewaren om onder de 1,5 graad te blijven, zo benadrukt ook het Internationaal Energieagentschap (IEA). Er is geen ruimte voor investeringen in nieuwe olie- of gasvelden of lng-infrastructuur en 40% van de bestaande fossiele infrastructuur moet vroegtijdig sluiten. Niet om- of afbouwen.

Snellere transitie

Dat is nu precies wat het beleid dat het kabinet deze maand naar de Tweede Kamer stuurde toestaat. De plannen omvatten een ‘transitiejaar’ tot eind 2023, in strijd met de afgesproken 2022 deadline, en een lange lijst aan uitzonderingen waardoor de fossiele steun toch deels door kan gaan. Minstens tien projecten kunnen met het Nederlandse plan op de valreep nog worden verzekerd met publiek geld, waaronder een miljarden olie- en gasproject in Brazilië. Het beleid maakt ook uitzonderingen voor nieuwe investeringen in gas-infrastructuur, onder het mom van leveringszekerheid voor Europa.

De huidige energiecrisis maakt echter duidelijk dat het verder vergroten van de afhankelijkheid van fossiele energie niet bijdraagt aan leveringszekerheid, zeker niet op korte termijn. De aanleg van nieuwe fossiele infrastructuur duurt jaren. Volgens het IEA is de oplossing voor de huidige energie- en klimaatcrisis dezelfde: een snellere transitie van fossiele brandstoffen naar goedkopere hernieuwbare energie.

Klimaatleider?

Daarnaast rept het Nederlandse beleid met geen woord over een rechtvaardige energietransitie voor werknemers, door bijvoorbeeld het creëren van goede groene banen. Ook ontbreken criteria voor een transitie naar een eerlijker, duurzaam energiesysteem met publiek eigenaarschap, gedeelde baten, en toegang tot duurzame energie in het betreffende land. De plannen bevatten de mogelijkheid om de ambitie nog verder af te zwakken, afhankelijk van de andere ondertekenaars. De andere landen die al beleid hebben uitgewerkt, keuren nieuwe aanvragen niet alsnog goed in 2023 en sluiten nieuwe olie- en gaswinning of lng-infrastructuur, conform de afspraak, volledig uit. Nederland verlaagt dus de standaard voor de rest van de landen die hun belofte nog moeten nakomen, zoals Duitsland, Canada en Italië.

Nederland presenteert zich graag als klimaatleider, maar die reputatie als voortrekker en betrouwbare partner staat door het verbreken van de Glasgow-belofte op het spel. In Egypte moedigden andere ondertekenaars achter de schermen Nederland flink aan om het beleid aan te scherpen. Binnenkort wordt het beleid besproken in de Tweede Kamer, die deze kans kan en moet pakken om het aan te passen. Je geloofwaardigheid behoud je alleen als je je klimaatbeloftes omzet in actie.

Ondertekenaars: Jonge Klimaatbeweging, Oil Change International, Both ENDS, DeGoedeZaak, FNV, ASN Bank, ASN Impact Investors, MVO Nederland, Triodos Bank, Fossielvrij NL, Milieudefensie, Natuur en Milieu, Scientists 4 Future NL, Urgenda, Women Engage for a Common Future (WECF), ActionAid Netherlands, Hivos, Climate Cleanup, Oxfam Novib Nederland, Eurosolar NL, Bernard ter Haar, Sander Heijne, Rens van Tilburg, Rick van der Ploeg, Arnoud Boot, Pieter Boot, Dirk Schoenmaker, Jeroen van den Bergh, Social Tipping Point Coalitie, Reclame Fossielvrij en Cordaid.

Dit artikel verscheen 21 november in Het Financieele Dagblad.

Mail Rutte en Van Rij: kom je klimaatbelofte na!

Foto bovenaan: Mark Rutte tijdens de klimaattop in Glasgow in 2021. © COP26